Jarosław Jędrysiak
mgr filologii polskiej, Częstochowa, Polska.
MOTYWACJE W PLATEONIMII „POLSKI POWIATOWEJ”. FREKWENCJA NAZW PAMIĄTKOWYCH NA WSI I W MAŁYM MIEŚCIE W PRZYKŁADOWYM POWIECIE
Badaniem objęto nazwy ulic powiatu kłobuckiego, położonego pomiędzy centralną i południową Polską, na pograniczu obecnych i dawnych regionów i jednostek administracyjnych. Według danych [GUS] w powiecie tym są 184 miejscowości. Nazwane ulice występują w 55 z nich (30%), w tym w 2 małych miastach (Kłobuck, Krzepice). 853 ulice w powiecie posiadają nazwy. 225 z nich (26%) to ulice małych miast. Do analizy wyodrębniono nazwy pamiątkowe. Pozostałe, stanowiące większość, sklasyfikowano według innych archetypów plateonimicznych [por. prace A. Myszki, K. Handke]. Wśród nich są zwłaszcza nazwy charakteryzujące (Błotna, Lipowa), także abstrakcyjne (Tęczowa, Księżycowa). We wsiach wzrasta udział nazw kierunkowych (Częstochowska, Krzepicka). W miastach spotyka się dawne nazwy lokalizacyjne (Wały, Okólna).
Nazwy pamiątkowe nadano 189 ulicom (22% wszystkich urzędowo nazwanych). To 83 ulice obu miast i 106 ulic wsi. Nazwy pamiątkowe ma 37% ulic miast i tylko 17% ulic wsi. Są częstsze w większym Kłobucku (57 z 150 ulic - 38%) niż 3 razy mniejszych Krzepicach (26 z 57 ulic - 35%). Na wsi - częstsze we wsiach dużych (1-3 tys.). Ustalenia te potwierdzają sąd, iż frekwencja nazw pamiątkowych wzrasta wprost proporcjonalnie do stopnia urbanizacji i liczby ludności.
Szczególną grupę stanowią nazwy upamiętniające osoby i wydarzenia związane z regionem. Odnotowano ich 41 (22% nazw pamiątkowych), w tym 17 w miastach. Są różnorodnie motywowane. To nazwy osób lokalnie zasłużonych (Marcina Cielebana - bohatera bitwy pod Mokrą w 1939 r.; Piotra Wróbla - kierownika szkoły w Ostrowach nad Okszą), związanych z tym terenem, ale zasłużonych głównie poza nim (Władysława Sebyły - poety z Kłobucka, Ignacego Kozielewskiego - współtwórcy polskiego skautingu, ks. Bonawentury Metlera - astronomia, proboszcza parafii Parzymiechy) i osób powszechnie znanych (Kazimierza Wielkiego - króla Polski, ale i budowniczego zamku w Krzepicach). Do nazw motywowanych regionalnie zaliczają się też te upamiętniające wydarzenia historyczne (17 Stycznia - data „wyzwolenia” tych terenów w 1945 r.), a wyjątkowo i postacie fikcyjne (Andrzeja Kmicica - bohatera popularnego „Potopu” H. Sienkiewicza, aktywnego m.in. w rejonie Kłobucka). W ostatnich latach obserwuje się wzrost frekwencji nazw pamiątkowych upamiętniających to, co lokalnie ważne.
